สถาปัตยกรรมชิโนโปรตุกีส คือรูปแบบของสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานระหว่างตะวันออกและตะวันตกในแหลมมลายู ในยุคสมัยแห่งจักรวรรดินิยมของตะวันตก ราวปี พ.ศ 2054 สามารถพบเห็นได้ในเมืองมะละกา เมืองปีนัง ประเทศมาเลเซีย สิงคโปร์ หรือมาเก๊า รวมถึงประเทศไทยด้วย
นับตั้งแต่ชาวโปรตุเกสได้เข้ามาตั้งถิ่นฐาน และทำการค้าบริเวณเมืองท่ามะละกา และได้นำเอาศิลปะวัฒนธรรม ตลอดจนวิทยาการตะวันตกเข้ามาเผยแพร่ ได้มีการสร้างบ้านและสถาปัตยกรรมตามรูปแบบของโปรตุเกส ซึ่งช่างชาวจีนได้นำผังการก่อสร้างไปดำเนินการ แต่ลักษณะของสถาปัตยกรรมได้ผิดเพี้ยนไปจากเดิม โดยช่างชาวจีนได้ตกแต่งลวดลายสัญลักษณ์ รวมถึงลักษณะรูปแบบบางส่วนของตัวอาคาร ตามคติความเชื่อของจีน เกิดการผสมผสานกันระหว่างสถาปัตยกรรมโปรตุเกสและจีน เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวขึ้น และมีชื่อเรียกลักษณะการก่อสร้างอาคารเหล่านี้ว่า สถาปัตยกรรม “ชิโนโปรตุกีส” คำว่า “ชิโน” หมายถึง คนจีน และคำว่า “โปรตุกีส” หมายถึง โปรตุเกส
ต่อมา แม้ชาวดัตช์และอังกฤษเข้ามามีอิทธิพลในดินแดนแถบนี้ ได้ปรับปรุงรูปแบบของอาคารโดยมีการดัดแปลงและผสมผสานศิลปะของตนเข้าไปในยุคหลัง ก็ยังคงเรียกสถาปัตยกรรมแบบนี้รวมกันว่า “ชิโนโปรตุกีส” เช่นเดิม
ในประเทศไทย จะพบสถาปัตยกรรมชิโนโปรตุกีสได้มากในจังหวัดภูเก็ต ซึ่งอาคารส่วนใหญ่สร้างในสมัยของพระยารัษฎานุประดิษฐ์มหิศรภักดี (คอซิมบี้ ณ ระนอง) เป็นสมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลภูเก็ต ในช่วง ปีพ.ศ. 2444 – 2456 ในสมัยรัชกาลที่ 5 เนื่องด้วยภูเก็ตในสมัยนั้นมีความสัมพันธ์ทางด้านการค้ากับเมืองปีนัง อาคารแบบชิโนโปรตุกีสได้ถูกสร้างขึ้นโดยนักธุรกิจชาวจีนที่มีความร่ำรวยจากการทำธุรกิจ นอกจากนี้แล้วยังสามารถพบสถาปัตยกรรมรูปแบบนี้ได้ในจังหวัดระยอง จังหวัดกระบี่ จังหวัดพังงา และจังหวัดตรังอีกด้วย
สำหรับตึกชิโนโปรตุกีส ริมถนนภูผาภักดีแห่งนี้ เป็นตึกที่สร้างขึ้นเป็นหลังแรกในเมืองนราธิวาส เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2479 สร้างโดยนายอ่องฮก พ่อค้าจากอำเภอบาเจาะ ใช้งบประมาณในการก่อสร้าง 40,000 บาท เป็นตึกแถวสี่คูหา ด้านหน้าตึกติดถนนภูผาภักดี ด้านหลังติดแม่น้ำบางนรา สามารถเปิดประตูให้โล่งได้ทั้งด้านหน้าบ้านและด้านหลังบ้าน ด้านหน้าใช้เป็นสำนักงานดำเนินกิจการ ด้านหลังเป็นพื้นที่สำหรับพักผ่อนและทำอาหาร ประมาณปี 2530 เริ่มมีนกนางแอ่นเข้ามาอยู่ในตึก และเข้ามาอยู่เพิ่มมากขึ้นจนกระทั่งเดือนกุมภาพันธ์ ปี 2531 นกนางแอ่นก็ได้เริ่มทำรัง ถือได้ว่าตึกชิโนโปรตุกีสหลังนี้เป็นอาคารหลังแรกในเมืองนราธิวาสที่นกนางแอ่นเข้ามาอาศัยอยู่และทำรัง ภายหลังนกนางแอ่นได้มีการขยายพันธุ์มากขึ้นเรื่อย ๆ ทำให้ต้องมีการจัดสรรพื้นที่อยู่อาศัยบางส่วนให้นกที่มีจำนวนเพิ่มมากขึ้น จนถึงปัจจุบันนี้ได้จัดสรรพื้นที่ชั้นสองของตึกให้เป็นที่อยู่ของนกนางแอ่น ส่วนชั้นล่างก็ยังคงมีการใช้สอยอยู่
ภาพตึกชิโนโปรตุกีสข้างถนนภูผาภักดี
ข้อมูลจาก : สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดนราธิวาส
เข้าถึงจาก : https://shorturl.asia/lehrE